نشست علمی «موضوع شناسی رقص و حرکات موزون» که به پژوهشی در این باب توسط حجت الاسلام رضایی آدریانی اختصاص داشت، از سوی حجت الاسلام مظاهری سیف مورد نقد و بررسی قرار گرفت.
در این نشست که اعضای اداره ورزشهای همگانی سازمان تربیت بدنی استان قم و برخی از پژوهشگران عرصه هنر و فرهنگ نیز حضور داشتند، ابتدا حجت الاسلام والمسلمین بیات، معاون پژوهش موسسه موضوع شناسی احکام فقهی با تاکید بر اینکه این نشست صرفا به بیان موضوع می پردازد و هرآنچه مطرح می شود، درحقیقت قطعی و منتج به حکم نیست، بیان کرد: هر مساله شرعی از دو جزء موضوع و حکم تشکیل شده است و اساسا موضوع شناسی مقدم بر حکم شناسی است و اگر موضوع مبهم باشد، در حکم نیز به مشکل برمی خوریم.
او تاکید کرد: استنباط احکام شرعی متوقف بر شناخت موضوع از سوی فقیه و مرجع تقلید است.
معاون پژوهش موسسه موضوع شناسی احکام فقهی با بیان اینکه حدود موضوعات در عصر حاضر دستخوش تحولاتی شده است، گفت: همه امور زندگی ما می تواند موضوع احکام شرعی قرار گیرد که اگر به درستی شناخته نشوند، تکلیف ما نسبت به آنها در زندگی مشخص نخواهد بود.
عدم وجود کلمه “رقص” در اسلام
در ادامه حجت الاسلام رضایی آدریانی که موضوع این جلسه را مورد پژوهش قرار داده است، به بیان اجمالی طرح خود پرداخت و گفت: در جامعه اسلامی، مقوله رقص، چالش انگیز است که بخشی از این مساله به عدم تحلیل و کارشناسی درست آن بر می گردد.
وی با بیان اینکه در قرآن کریم و روایات شیعه با کلمه«رقص» برخورد نکرده ایم، گفت: اهل سنت در باب حرمت رقص، به حدیثی نوفلی از سکونی از امام صادق(ع) از پیامبر اکرم(ص) که فرمود:«نهی می کنم شما را از زفن، مزمار، کوبات و کبرات» استناد می کنند که این روایت برای ما معتبر نیست.
این پژوهشگر حوزوی ابراز داشت: در زمان پیامبر اکرم(ص) بحث رقص در جامعه نبود منتهی به مرور و پس از گسترش جامعه اسلامی و به واسطه خلفاء، انحرافات در جامعه اسلامی شیوع پیدا کرد و مدینه مرکز رقص و موسیقی شد.
او تاکید کرد: اهل سنت، به روایاتی در جواز رقص و حرمت رقص استناد کرده اند که از لحاظ سندی، محل اشکال است و این بدان معناست که در نگاه اهل سنت هم حرمت رقص در روایات و آیات نداریم.
حجت الاسلام رضایی آدریانی در ادامه به بخشهایی از پژوهش انجام شده شامل تعریف رقص، ویژگی رقص و حرکات موزون، اشاره کرد و گفت: رهبر انقلاب در استفتائی بیان می کنند:«رقص، حرکت موزونی است که معنای خاصی را مدنظر داشته باشد و آن معنای خاص برداشت شود.»
ایشان فرمودند؛ با بیان اینکه در صدسال پیش، رقص به عنوان حرکت شهوانی شناخته می شد، عنوان کرد: از صدسال پیش به این سو، با توجه به تغییر و تحولاتی که در مفاهیم اجتماعی صورت گرفت، نمی شد به تعاریف سنتی اکتفا کرد چون بسیاری از فقها به ویژه امام راحل، معنای بسیاری از کلمات را به عرف ارجاع دادند.
این پژوهشگر حوزوی در ادامه زمانی که رقص در حوزه ورزش، تربیت و رفتاردرمانی آمد، عرف دچار تشتّت شد و لذا ناچار شدیم به عرف غربی ها، ارجاع دهیم.
وی بیان داشت: در بررسی فقهی، ملازمه ای بین رقص و صوت دیده می شود یعنی در روایات چه شیعه و چه اهل سنت، این دو مقوله را از یکدیگر جدا نمی بینند. این دو واژه از حیث موضوعی و حکمی با یکدیگر مرتبط هستند حتی در استفتائات برخی از مراجع عظام تقلید هم حرمت موسیقی را ارجاع دادند به اینکه اگر مناسب مجالس لهو و لعب باشد حرام است و لذا این تناسب را شاخص و معیار قرار دادند.
انواع رقص و حرکات موزون
حجت الاسلام رضایی آدریانی در ادامه به اقسام موسیقی، رقص و آنچه حرکت موزون از آن یاد می شود، پرداخت و گفت: برخی رقص در تنهایی و در خلوت خود یا در حضور دیگران را در مصداق لهو و لعب وارد کرده اند و از شهوانی خارج می کند اما اشکال اینجاست که امروز نوعهای جدیدی از رقص پیدا شده است که مختلط با یکدیگر شده اند و نمی توان گفت، یک رقص فقط هنری باشد یا ورزشی باشد.
رقصهای محلی و آئینی صرفا جنبه فیزیکال ندارد.
در ادامه، حجت الاسلام مظاهری سیف با بیان اینکه برگزاری این نشستها، فقه را به سمت تعمیق علمی پیش می برد، گفت: انسان موجود هوشمندی است و می تواند معنا و منظور مورد نظر خود را بیان کند.
ایشان با بیان این مطلب که برای انتقال معانی ناگزیر از نمادسازی هستیم، اظهار کرد: رقص از ابتدا که وارد فرهنگ بشری شد، برای انتقال یکسری معانی ها بود مانند رقصهای آئینی که در بین اقوام مختلف در کشور شکل گرفته است و هنوز هم وجود دارد که همبستگی قوم یا قدرت و توانمندی آن قوم را نشان می دهند.
ناقد این جلسه، تصریح کرد: رقص های آئینی صرف تفریح و تفنن نیستند بلکه حامل معانی هستند که مدنظر است و منتقل می شود و لذا این رقصهای محلی و آئینی صرفا جنبه فیزیکال ندارد بلکه سرعت عمل و مهارت هماهنگی در گروه را تقویت می کند.
وی با اشاره به انواع ورزشها ابراز داشت: ما به این ورزشها به چشم ورزش نگاه می کنیم اما این ورزشها در سرزمینی که خاستگاه آن است، معبد دارد مثلا ووشو یک حرکت جسمانی نیست بلکه نیایش است؛ اینها با انرژی جهانی که در کائنات است را می خواهند در ارتباط قرار بگیرند. روی خود به لحاظ جسمی و روحی کار می کنند حتی حتی برای کاراته به این معابد می روند.
حجت الاسلام مظاهری سیف با بیان اینکه ورزشی مانند یوگا مسائل معنوی در خود دارد و انجام دهندگان این ورزش معتقدند ترتیب حرکات این ورزش نباید جابجا شود، گفت: برخی باشگاههای یوگایی ما معابد هندویی شده است.
ایشان تاکید کردند: رقص، زبان، فلسفه، تفکر و نوعی کنش نمادین در ارتباطات اجتماعی انسان است و لذا برخی حرکات درمانی که به عنوان رقص می آید، قابل بررسی است و باید دید چه فلسفه ای در آن است و چه معانی را منتقل می کند.
این ناقد جلسه بیان کرد: رقص از یک ارتباط شروع می شود و ادامه آن ممکن است به تغییر بینش و دین و آئین منجر می شود.
وی گفت: گاهی یک برنامه رقص که با ملاحظه مسائل اخلاقی انجام می شود ممکن است اشکال داشته باشد اما یک رقصی که لهو و لعبی هم باشد، ایراد و اشکال نداشته باشد مانند رقص در برخی قبایل آفریقایی که برای تحریک زن در شب زفاف انجام می گیرد.
در پایان برخی از حاضران نیز نکاتی درباره این موضوع مطرح کردند.
هدف این نشست حلال یا حرام کردن رقص نیست
حجت الاسلام والمسلمین فلاح زاده رئیس موسسه موضوع شناسی احکام فقهی هم در سخنانی اظهار کرد: آنچه در گروههای این مرکز انجام می شود موضوع شناسی است و آنچه که مطرح می شود به عنوان پژوهش باید کامل بررسی شود.
او ادامه داد: گاهی اوقات ممکن است در پژوهشی کار سنگینی صورت بگیرد که در طول اعصار، مشکلی را حل کند نه به این معنا که حلالی را حرام کند بلکه موضوع را منقّح کند.
رئیس موسسه موضوع شناسی احکام فقهی با بیان اینکه هدف این نشست حلال یا حرام کردن رقص نیست، تصریح کرد: کار این مرکز افتاء نیست بلکه موضوع شناسی است که به دست فقیه داده می شود تا طبق موضوع منقح شده، حکم شرعی را استنباط کند.
