نمایندگان دفاتر مراجع عظام تقلید در کمیته فقهی موسسه موضوع شناسی احکام فقهی، در تاریخ 4 اردیبهشت 1398 در همایش “روزه‌داری و دیابت” که با حضور نمایندگان بخشهای مختلف جامعه پزشکی در محل فرهنگستان علوم پزشکی برگزار شد، حضور پیدار کردند.
اظهارات حجت الاسلام والمسلمین محمدحسین فلاح‌زاده:
در ابتدای جلسه حجت الاسلام والمسلمین محمدحسین فلاح‌زاده ضمن مروری بر احکام مرتبط با روزه‌داری ، اظهار داشتند روزه‌داری به عنوان یکی از فرائض اساسی در دین اسلام به‌شمار می‌رود و طبق روایات موجود، “روزه” میتواند برای پیشگیری و همچنین درمان برخی از بیماریها مفید باشد. با این‌حال یکی از شرایط صحّت روزه، عدم المرض است؛ همانطور که اضرار به نفس حرام است، درصورتی‌که روزه گرفتن منجر به تشدید یا وخامت بیماری شود، مجاز نخواهد بود.
ایشان تأکید کردند که مؤمنین به طور کلی باید به وظیفه خود عمل کنند؛ گاهی “روزه گرفتن” عمل به وظیفه محسوب میشود و گاهی “روزه نگرفتن” به معنای اطاعت از حکم خدا است.
رئیس محترم هیأت امنای موسسه موضوع شناسی احکام فقهی افزودند: با همه اینها، بیماری به تنهایی مجوزی برای روزه نگرفتن محسوب نمی‌شود؛ بلکه معیار اصلی «ضرر» است. به عبارت دیگر اگر روزه گرفتن برای فرد بیمار ضرر داشته باشد، در این صورت فرد نباید به سلامتی خود ضرر برساند و روزه بگیرد. گرچه تشخیص ضرر بر عهده خود مکلف است، اما در حال حاضر، با توجه به پیچیدگی مسائل پزشکی، تشخیص ضرر تا حد زیادی با تکیه بر نظر متخصصان علوم پزشکی انجام میشود.
درنتیجه برگزاری نشستهای تخصصی در این‌رابطه میتواند ضمن روشن کردن ابعاد مرتبط با بیماری، به فقیه نیز در تشخیص دقیق‌تر موضوع و مسئله ضرر دربیماریهایی همچون «دیابت» کمک کند.
بیانات آقای دکتر فریدون عزیزی:
در ادامه جلسه، آقای دکتر فریدون عزیزی، عضو پیوسته فرهنگستان علوم پزشکی به اهمیت تحقیقات پزشکی در حوزه روزه‌داری پرداختند و ابراز داشتند: در حال حاضر در بسیاری از کشورهای اسلامی ازجمله ایران، تعداد زیادی از بیماران دیابتی، روزه میگیرند. پژوهشها نشان میدهد 69 درصد بیماران دارای دیابت نوع دوم در کشورهای اسلامی روزه میگیرند. همچنین 40 درصد از افراد دارای دیابت نوع یک که انسولین مصرف میکنند نیز روزه میگیرند. ایشان افزودند طبق مطالعات انجام شده، بیماری دیابت طیف گسترده‌ای از مسائل و مشکلات را دربر میگیرد و به هیچ وجه نمی‌توان یک حکم کلی درخصوص تمام بیماران دیابتی صادر کرد. بسیاری از بیماران دیابتی درصورت روزه‌داری با مشکلاتی همچون کاهش قند خون، افزایش قند خون درصورت فقدان انسولین ، اغمای دیابتی (بویژه در بیماران دیابتی نوع اول) و در مواردی کاهش آب بدن و انسداد عروق مواجه می‌شوند؛ که در برخی موارد روزه گرفتن میتواند منجر به عوارض جدی در بیمار شود.
در ادامه، شرح حال ده نفر از بیماران دیابتی مطرح و مورد بحث و تبادل نظر نسبت به امکان یا امتناع روزه‌داری برای هریک از موارد قرار گرفت.
