موضوع شناسی روش های نوین تولید مثل انسان(جلسه دوم)

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد الله رب العالمین و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین

ناباروري

• تشخیص و درمان ناباروی

         #روش‌های تشخیص ناباروری

         #روش‌های درمانی در ناباروری

• درمان دارویی

           #درمان جراحی

         #روش‌های کمک باروری

عُقم [1]

معنای این واژه در معاجم لغوی، چنین آمده است:

العقم: – بالفتح و بالضم-: أصلٌ واحد يدلُّ على غموضٍ و ضيق و شِدّة[2] و أیضا یدلّ علی اليُبس المانع من قبول الأثر.[3] و العقيم: الذي لا يولد له، يطلق على الذكر و الأنثى،[4] يقال: «عقمت المرأة»: إذا لم تحبل، فهي عقيم، و عُقِمَتِ الرَّحِمُ عُقْماً: لِهَزْمَةٍ تَقَعُ فيها فلا تَقْبَلُ الوَلَدَ.[5] قال اللّه تعالى: «وَ يَجْعَلُ مَنْ يَشٰاءُ عَقِيماً»[6]، و على المجاز وصفت الريح حیث لا تلقح شجراً و لا تنشئ سحاباً و لا مطراً،[7] قال اللّه تعالى: «إِذْ أَرْسَلْنٰا عَلَيْهِمُ الرِّيحَ الْعَقِيمَ».[8]و أمّا الفرق بين المادّة و العقر، فظهر أنّ التعبير بالعاقر في صورة عروض التحوّل ثانيا كما في عقر المرأة المانعة‌ عن الحمل، و أمّا العقيم: فالنظر فيه الى وجود المانع من حيث هو و مجرّد فقدان التوليد، بدوا أو حدوثا.[9]

عقم به معنای بسته بودن، تنگی، شدت و خشکی است که مانع از پذیرش اثر است. عقیم، اعم از زن و مرد، به کسی گویند که قدرت باروری ندارد و بچه دار نمی‌شود. «عقمت المرأه» یعنی زن حامله نمی‌شود «و عُقِمَتِ الرَّحِمُ عُقْماً» یعنی به سبب ضعف و شکستی که در رحم وجود دارد قبول فرزند نمی‌کند. خداوند می فرماید: هر آنکه را بخواهیم نابارور می‌سازیم. همچنین، این واژه، مجازا به بادهایی که ابر و بارانی را در بر ندارد و حتی سبب تلقیح گیاهان نیز نمی‌گردد، اطلاق می‌شود. اما فرق بین عقیم و عاقر آن است که در دومی، تغییر از جریان طبیعی و پدید آمدن مانع به صورت عارضی و ثانوی است، در حالی که در معنای عقیم، توجه به اصل وجود مانع است، چه از آغاز رخ داده یا بعدا عارض شده باشد.

فرق ناباروری و نازايي

• ناباروری قابل برگشت است

• نازايي برگشت‌ناپذير است

انواع ناباروری

1. ناباروری اوليه: زوج تا به حال بارداری نداشته باشد.

2. ناباروری ثانويه: زوج قبلاً سابقه حداقل يک بارداری داشته است.

احتمال بارداری

بدون استفاده از روش پيش‌گيری از بارداری: 20% در هر دوره ماهانه

در سال اول: 80%             در سال دوم: 86%

شيوع ناباروری

• شیوع: آمارهای جهانی:             10 %

• آمار کشوری دقیق موجود نیست.
• آمار ایران در سال 2006: به طور کلی 8% و نوع ثانویه آن 3.5%
• تهران :                                   12/6%

• سنندج:                                 18/4%،
• گناباد:                                   11/9%،

• مازندران                                 13/2%

شیوع علل ناباروري

• عامل مردانه                                 25-40%
• عامل زنانه                                   55-40%
• وجود هردوعامل زنان ومردانه                                  %10

• ناباروري باعلت نامشخص                    10%

اطلاعات لازم

1. شانس حاملگی در یک زوج بارور تنـها ۲۵% در هر ماه است.
2. اسپرم قادر است ۵-۳ روز درون بدن زن زنده باقی بماند.
3. بهترین زمان مقاربت هنگام تخمک گذاری زن می‌باشد (معمولا ۱۲ تا ۱۵ روز پیش از آغاز قاعدگی بعدی).
4. زنان ، ۳۵% مردان،۲۰% هر دو و ۱۰% عوامل ناشناخته
5. ناباروری یک نارسایی سیستم تولید مثلی بوده و نیاز به درمان پزشکی دارد.
6.  ناباروری یک اختلال نادر نیست.
   از هر هفت زوج یکی مشکل ناباروری دارند. اما با پیشرفت علم درمان ۸۰ تا ۹۰ درصد این زوج‌ها موفقیت آمیز بوده و میتوانند صاحب فرزند شوند.
7. اوج قدرت باروری زن در سن ۲۰ سالگی میباشد که این وضعیت تا سن ۳۰ سالگی تقریبا ثابت می ماند. اما از ۳۵ سالگی به بعد قدرت باروری زن با سرعت بیشتری کاهش می یابد.
   یک زن ۲۵ ساله در ظرف یک سال ۸۶% شانس حاملگی دارد. این شانس در سن ۳۵ سالگی به ۵۲% و در سنین ۴۰ تا ۴۵ سال به ۵۰ تا ۱۰ درصد کاهش می یابد.
8. اگر نخستین فرزند به راحتی متولد شده باشد احتمال ناباروری در زوج منتفی نمی‌گردد.

نكات مهم مربوط به بررسي زن نابارور

1. سن

2. طول مدت ناباروري

3. تاريخچه مفصل قاعدگي

4. سابقه بارداري‌هاي قبلي

5. روش‌هاي پيشگيري قبلي

6. اختلالات جنسي و دفعات مقاربت

7. تاريخچه طبي وجراحي (به خصوص بيماري‌ها)

8. مصرف داروها

9. درمان‌هاي قبلي براي ناباروري

علل ناباروری زنان

• موضعی(دستگاه تناسلی زن)

1. عوامل تخمداني 40-30% ازهمه موارد ناباروري زنانه مي باشد.

2. عوامل لوله اي و حفره لگنی40-30% ازموارد ناباروري زنان هستند.

3. عوامل رحمي: 15% علل ناباروري را تشكيل مي دهد

4. عوامل گردن رحم

• عمومی

1. عوامل سيستم ايمنی

2. بيماري‌هاي جدي ( كليوي – كبدي – سرطان‌هاي متاستيك )

• ناشناخته

• ناباروري غيرقابل توجيه

نكات مهم مربوط به بررسي مرد نابارور

1. تاريخچه طبي و جراحي و بيماري‌هاي مادرزادي

2. مصرف داروها

3. اعتياد

4. آسيب‌هاي شغلي ( حرارتي – شيميايي – اشعه ….)

5. طول مدت ناباروري

6. اختلالات جنسي

7. درمان‌هاي قبلي

علل ناباروری مردان

• 1. قبل از بيضه     ‌ Pretesticular

• 2. بيضه                  Testicular
• 3. بعد از بيضه   post testicular

آزمايش منی

آزمايش منی شوهر از این جهت که بخش عمده‌ای از علل ناباروری ناشی از ناهنجاری‌های اسپرم در مردان می‌باشد آزمایش مهمی به شمار می‌رود. از طریق آزمايش منی، تعداد (شمارش)، میزان تحرک، شکل سلول‌های جنسی مرد و سایر عواملی که می‌توانند توانایی اسپرم را در بارورسازی تخمک تحت تاثیر قرار دهند مورد ارزیابی قرار می‌گیرد .

غیر طبیعی بودن آزمايش منی به سادگی احتمال کاهش باروری را مطرح می‌کند. مطابق مقادیر مشخص‌شده سازمان بهداست جهانی شاخص‌های حداقل طبیعی کیفیت مایع منی مطابق زیر می‌باشد. از بین این مقادیر حرکت اسپرم بیش از بقیه با میزان باروری مرتبط است و از اهمیت بیشتری برخوردار می‌باشد.

خواص فیزیکی و نتایج آزمايش منی:

• معیارهای جدیدسازمان جهانی بهداشت (2010) برای تعیینمقادیرطبیعی نمونه اسپرم
• حجم مایع منی= 1/5میلی‌لیتر (1/7ـ1/4)
• تعداد کل اسبرم = 39 میلیوندرکل نمونه(46ـ33 )
• تعداد اسبرم = 15 ميلیون در میلی‌متر (16ـ 12)
• تعداد اسبرم زنده = 58%( 63ـ 55%)
• میزان تحرک اسبرم= 32% حرکت بیشرونده  (34ـ31%)   40%بدون حرکت پيشرونده
• شکل = 4 % (4ـ3%)

* علل غیر طبیعی بودن آزمایش منی

در بررسی‌های کمی مهم‌ترین عامل، تعداد اسپرم است و در بررسی‌های کیفی نیز مهم‌ترین عامل، حرکت اسپرم است. بعضی از دلایلی را که می‌‌توانند منجر به غیر طبیعی بودن آزمایش اسپرم شوند:

۱. زمان گرفتن اسپرم:

بهترین زمان برای آزمایش اسپرم ۷۲ ساعت پس از آخرین انزال است. مشاهده شده که هر روز که از آخرین انزال بگذرد به حجم مایع منی طور تقریبی ۴/۰سی سی و به تعداد اسپرم‌ها ۱۰ میلیون اضافه می‌شود باید یادآوری شود که نمونه‌گیری بعد از ۷ روز نیز مناسب نمی‌باشد چرا که بعد از این زمان اگر چه تعداد اسپرم افزایش می‌یابد ولی کیفیت حرکت آن به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش دارد.

۲. در معرض قرار داشتن بیضه در دمای بالا:

دمای مناسب برای ساخت اسپرم ۳۱ تا ۳۴ درجه است برای همین بیضه‌ها در خارج از بدن که دمای ۳۷ درجه می‌باشد قر ار دارند. حال اگر بیضه‌ها در شرایطی قرار بگیرند که نتوانند دمای ساخت اسپرم را فراهم کنند؛ ساخت اسپرم مختل خواهد شد مثل عادت داشتن به حمام گرم و طولانی؛ سونا؛ لباس زیر تنگ؛ نشستن‌های طولانی مثل شغل رانندگی

۳ . مشاهده شده است که آلرژی و حساسیت ساخت اسپرم را مختل می‌کند.

۴. استفاده از داروهای خاص مثل سایمتدین، اسپیرنولاکتون؛ اریترومایسین

5. آلودگی هوا و محیط: شهر و روستا

6. سابقه ضربه به بیضه یا جراحی آن و هم چنین سابقه بیماری اوریون می‌توانند از علل دیگر عقیمی در مردان و در نتيجه یک آزمایش غیر طبیعی منی باشد.

باید یادآور شد که کیفیت مایع منی در یک فرد روز به روز متغیر است و همین طور نتایج آزمايش مایع منی بسیار وابسته به روش جمع‌آوری نمونه دارد. مثلاً طول مدت عدم مقاربت قبل از جمع‌آاوری نمونه اهمیت زیادی دارد و با هر روز عدم مقاربت تا یک هفته حجم مایع منی تا چهار دهم سی سی و غلظت اسپرم ۱۰-۱۵ میل در سی سی افزایش می‌يابد. ولی وقتی دوره عدم مقاربت بیش از ۷ روز شود حرکت اسپرم‌ها کاهش می‌يابد. به همین دلیل توصیه می‌شود که جمع‌آوری نمونه ۴۸-۷۲ ساعت بعد از آخرین مقاربت انجام شود.

برای به دست أوردن میزان پایه کیفیت اسپرم بایستی حداقل دو نمونه آزمايش منی انجام شود.
علل نازایی در مردان

بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها در آمریکا، در حال حاضر ۲/۱میلیون زوج نازا در آمریکا زندگی می کنند که در۴۰% آن‌ها مشکل نازایی مربوط به مردان است.

حدود۱۲ تا % افراد در کشور ایراننابارور هستند که با به کارگیری روش‌های پیشرفته درمان ناباروری بیش‌تر آن‌ها قابل درمان هستند.

لازم به ذکر است  حدود۴۰% ناباروری ناشی از ناتوانی زن، ۴۰% آن ناشی از ناتوانی مرد و در ۲۰% موارد هر دو هم زن و هم مرد مشکل دارند.

با وجوداین که حدود۴۰% نازایی‌ها از ناحیه مرد است، هم چنان بیش‌ترین تأکید در بررسی علل ناباروری روی زن‌ها می‌باشد. برای پی بردن به علت نازایی لازم است هر دونفر ( زن و مرد)از نظر وجود عوامل احتمالی نازایی مورد بررسی قرار گیرند.

تشخيص علل نازایی مردانه

علاوه بر اخذ شرح حال کامل از فرد و خانواده و انجام معاینات کامل جهت تشخیص علت نازایی در مرد باید آزمایش‌های خاصی را نیز انجام داد که شامل:

1. آزمایش منی چند گانه: حداقل دو نمونه در دو نوبت مختلف زمانی مختلف باید گرفته شود و از لحاظ فاکتورهای گوناگون مورد بررسی قرار گیرد که این نوع فاکتورها شامل حجم منی، قوام، تعداد اسپرمها و شکل و حرکت آنها می باشد

2. سونوگرافی: جهت تعیین واریکوسل و سایر عوارض ساختمانی بیضه

3. سایر آزمایش‌ها: از این آزمایشات جهت تعیین علت اختلالات اسپرم‌ها یا بیماری‌های سیستم تناسلی مردانه استفاده می شود

عوامل آسيب‌زا در ارتباط با نازایی مردان

1. وجود سابقه عفونت پروستات، بيضه یا ناحیه تناسلی

2. سابقه ضربه به بیضه‌ها یا چرخش بیض‌ها،

3. سابقه بلوغ زودرس یا دیررس

4. تماس با مواد سمی در حین کار نظیر مس و جیوه، مواد رادیو اکتیو و اشعه، مصرف دخانیات

5. مصرف الکل به مقدار زیاد

6. تماس ناحیه‌های تناسلی با دماهای بالا

7. ترمیم فتق

8. اختلالات ساختاری دستگاه تناسلی

9. بیماری‌های کبدی، کلیوی

10. دریافت داروهای ضد تشنج

11. آلودگی هوا و میزان سرب موجود در هوا به خصوص در ایجاد ناباروری در مردان موثر است.

12. اسپرم غیرطبیعی

همه مردها اسپرم غیرطبیعی دارند که چند درصد آن قابل قبول است. اسپرم غیرطبیعی ممکن است دو سر داشته باشد یا اصلاً دم نداشته باشد. اگر اسپرم‌های غیر طبیعی در منی مرد خیلی بالا باشد می‌تواند اثر منفی روی باروری داشته باشد. برخی از متخصصین عقیده دارند که اسپرم‌های غیرطبیعی در عبور از لولة رحم و نیز سوراخ کردن دیوارۀ تخمک دچار مشکل می‌شوند. تعداد زیاد اسپرم‌ها می‌تواند احتمال باروری را افزایش دهد و طبیعی بودن آن‌ها نیز نقش حیاتی در باروری دارد.

نتایج یک تحقیق نشان داده است که مردان با تعداد کم اسپرم هم چنان می‌توانند بارور باشند به شرط این که درصد اسپرم‌های طبیعی در آن‌ها بالا باشد.

13. واریکوسل: واریکوسل عبارت است از گشاد شدن سیاهرگ‌های اطراف بیضه.

این عارضه اغلب مشکلی برای باروری مردان ایجاد نمی‌کند اما می‌تواند از طریق افزایش دمای بیضه برآیند تولید اسپرم‌ها آسیب وارد کند. به همین دلیل بستن این سياهرگ‌ها (جراحی واریکوسل) در برخی مردان مبتلا، مشکل باروری را اصلاح کرده و در برخی دیگر تأثیر نداشته است. متأسفانه پزشکان نمی‌توانند پیش‌بینی کنند که درمان واریکوسل در چه کسانی مفید است و در چه کسانی تأثیری ندارد.

14. انسداد‌ها: انسداد (گرفتگی) در بخشی از دستگاه تناسلی مردان، می‌تواند از طریق بستن مسیر خروج اسپرم و جلوگیری از انزال (خارج شدن منی از مرد) روی باروری مرد اثر منفی بگذارد.

15. بیضۀ نزول نکرده

16. بیماری‌هایی مانند: دیابت، اختلالات غدد درون‌ریز، بیماری‌های غدة تیروئید و دیابت بی‌مزه می‌تواند در کنترل هورمونی تولید اسپرم مداخله کنند. عفونت‌های پروستات و اپی‌دیدیم (ساختمان لوله‌‌ای شکلی که روی نوک هر بیضه، در قسمت بالای آن قرار گرفته است)، ارکیت (ورم بیضه) ناشی از اوریون

17. چاقی:

18. کمبود عناصر کمیاب: کلسیم، روی، مس

19. فقدان مجراهای عبور اسپرم (وازدفران): باعث ناباروری انسدادی در مردان می‌شود و بروز آن به شکل نقص فقدان دو طرفه مجرا یا فقدان یک طرفه مجرا در ایران از شیوع بالایی برخوردار است.

20. واکنش‌های شدید آلرژیک

21. استفاده زیاد از ماری جوانا ( حشیش)،

22. استفاده برخی داروها

23. شیمی درمانی

روش‌های تشخیص ناباروری

   امروزه، با توجه به علل مختلف نارسایی در سیستم باروری، راه‌های گوناگونی در مراکز فوق تخصصی برای تشخیص قدرت و سلامت باروری وجود دارد که برخی از آن‌ها ذکر می‌شود:

1. سونوگرافي ساده: اين روشِ تشخيصي، بيش از 35 سال است كه به كار برده مي‌شود و تاكنون هيچ گونه خطري ناشي از آن به اثبات نرسيده است.

   2. سونوگرافي كالر داپلر: جهت بررسي ميزان خون‌رساني به ارگان‌هاي مختلف در بدن از اين روش استفاده مي‌شود. امواج ناشي از جريان خون هم به صورت تصاوير موجي و هم به صورت تصاوير بازسازي شدة سياه و سفيد و رنگي مشاهده مي‌شود و در صورت وجود كاهش و يا افزايش جريان خون‌رساني در اعضاء، اين موضوع قابل بررسي است و ارزش قابلِ توجهي در تشخيص برخي از ناهنجاري‌هاي مادرزادي و بيماري‌هاي اكتسابي دارد.

   3. سونوگرافي سه بعدي و چهاربعدي:‌ امواج صوتي در سونوگرافي سه بعدي با زواياي مختلف به بدن جنين تابانده مي‌شود و انعكاس اين امواج با كمك نرم افزارهاي پيشرفته كامپيوتري تعیین مي‌شود. در سونوگرافي چهار بعدي، علاوه بر ايجاد تصاوير سه بعدي از جنين، حركات جنين نيز به صورت زنده نشان داده می‌شود. البته، سونوگرافي سه بعدي و چهار بعدي جايگزين سونوگرافي ساده نيستند و بايد به عنوان مكمل سونوگرافي ساده، در صورت تشخيص پزشك مبني بر احتمال وجود ناهنجاري استفاده شود. سونوگرافي سه بعدي و چهار بعدي، در صورتي كه جنين در وضعيت مطلوبي قرار داشته باشد، حدود 25 دقيقه طول مي‌كشد و در موارد چند قلويي، مدت زمان بيشتري نياز دارد.

   4. لاپاراسكوپي: نوعي عمل جراحي است كه تحت بيهوشي عمومي از طريق يك يا چند برش كوچك در ناحيه زير ناف انجام مي‌شود. در اين عمل، وسيلة تلسكوپ‌مانند ظريفي از طريق برش ايجاد شده در داخل حفره شكم هدايت مي‌شود كه به وسيله آن اعضاء حفره لگني و حفره شكمي قابل رؤيت و بررسي مي‌باشند. اين عمل به خصوص براي بررسي و تشخيص چسبندگي‌ها،‌ كيست‌هاي تخمداني، فيبروم‌هاي رحمي، باز و بسته بودن لوله‌هاي رحمي و بررسي وجود احتمالي آندومتريوز به‌كار مي‌رود.

لاپاراسكوپي، علاوه بر كاربردهاي تشخيصي، كاربردهاي درماني نيز دارد. آزاد كردن چسبندگي‌ها، برداشتن كيست‌هاي تخمداني، برداشتن فيبروم‌هاي رحمي و از بين بردن آندومتريوز، با لاپاراسكوپي كه با روش‌هاي مكانيكي و ليزري قابل انجام است، صورت مي‌گيرد.

   5. هيستروسكوپي: هيستروسكوپي يك روش آندوسكوپي تشخيصيِ داخل رحمي است. اين عمل، تحت شرايط بيهوشي عمومي و با وسيله تلسكوپ‌مانندي كه از طريق دهانه رحم وارد حفره مي‌شود، صورت مي‌گيرد. از طريق هيستروسكوپي، بررسي مستقيم رحم از نظر وجود انواع چسبندگي‌هاي داخل رحمي، پوليپ يا فيبروم و ديواره‌هاي رحمي امكان‌پذير است. هيستروسكوپي نيز كاربرد درماني دارد. با هيستروسكوپي از بين بردن چسبندگي‌ها، برداشتن پوليپ و انجام بيوپسي‌هاي متعدد ميسر مي‌شود.

   6. هيستروسونوگرافي: بررسي بازبودن يا انسداد لوله‌هاي رحمي است. در اين روش با قراردادن لولة باريكي در دهانه لوله رحم و تزريق سرم نرمال سالين و همزمان انجام سونوگرافي مي‌توان از عبور مايع از لوله‌هاي رحمي و رها شدن آنها در حفره لگن كه دليل بازبودن لوله ها است، اطلاع حاصل كرد.

   7. سيستوسكوپي: این روش، براي بررسي مجاري ادراري خارجي، پروستات و مثانه است. در مواردي كه آزواسپرمي ناشي از انسداد مجاري انتقال اسپرم به خارج از بدن باشد، مي‌توان از اين تكنيك ضمن بررسي مجاري انتقال اسپرم و پروستات عوامل انسدادي نظير كيست و چسبندگي و يا سنگ را برطرف كرد، تا جريان خروج اسپرم به خارج از بدن برقرار شود.

   8. وازووازوستومي:‌ در مواردي كه به هر علت، در مسير لولة مردان انسداد ايجاد شود، مانند ‌آسيب به لوله‌هاي اسپرم‌بر بعد از عمل فتق و يا در اثر ضربات وارده به بيضه و يا انجام عمل وازكتومي، لازم است براي رفع انسداد مجددا لوله‌هاي اسپرم‌بر را پيوند دهند كه به اين عمل وازووازوستومي مي‌گويند.

اين جراحي به زمان طولاني نياز دارد و با ميكروسكوپ و با كمك رشته‌های نخ بسيار ظريفي انجام مي‌شود و طبق آمار 90 درصد احتمال باز شدن و رفع انسداد بعد از عمل وجود دارد. اين عمل، با بيهوشي عمومي انجام مي‌شود.

   9. وازواپيديديموستومي: به ترميم و پيوند بين لوله‌هاي اسپرم‌بر و لوله‌هاي اپيديديم بيضه، وازواپيديديموستومي (VEA) مي‌گويند. اين عمل، نيز يك عمل ميكروسكوپي است كه طي زمان طولاني و با كمك نخ‌هاي بسيار ظريف انجام مي‌شود و طبق آمار، احتمال بازشدن مسير 50 درصد است. اين عمل با بيهوشي عمومي انجام مي‌شود.

   10. عمل تشخيصي PESA: در مواردي كه مرد دچار آزواسپرمي انسدادي باشد؛ يعني، عمل اسپرم‌سازي در بيضه انجام مي‌شود، ولي نقص يا گرفتگي در مسير خروجي اسپرم وجود دارد، محتويات لوله‌هاي مجاور بيضه كه اپيديديم نام دارد، با سوزن كشيده مي‌شود. اين عمل با بي‌حسي موضعي و بدون بيهوشي عمومي انجام مي‌گيرد و نمونه، بلافاصله جهت بررسي وجود اسپرم به آزمايشگاه ارسال مي‌شود و جواب آن نيز بلافاصله مشخص مي‌گردد.

   11. عمل تشخيصي TESE: در مواردي كه آزواسپرمي انسدادي نباشد، ممكن است اسپرم‌سازي به صورت بسيار محدود داخل بافت بيضه انجام شود، ولي به علت محدود بودن ميزان آن در مايع اسپرم مشاهده نشود. لذا، براي بررسي بافت بيضه و وجود اسپرم در آن، قطعه بسيار كوچكي از بيضه توسط اين عمل برداشته مي‌شود. اين عمل با بي‌حسي موضعي قابل انجام است و نمونه، پس از تكّه‌برداري به آزمايشگاه جنين‌شناسي و سيتوپاتولوژي ارسال مي‌شود كه جواب آن بعد از حدود يك ماه مشخص مي‌شود.

12. واريكوسلكتومي: واريكوسل يا اتساع وريدهاي بيضه، شايع‌ترين علت شناخته شده ناباروري در مردان است. اين بيماري مادرزادي است و با سونوگرافي و معاينه پزشك قابل تشخيص است. در عمل جراحي واريكوسلكتومي وريدهاي متسع شدة بيضه قطع مي‌شود و خون از وريدهايي كه مشكل نداشته‌اند، تخليه مي‌شود و از عوارض واريكوسل جلوگيري مي‌شود. واريكوسل، درد بيضه و ناباروري ايجاد مي‌كند كه با عمل واريكوسلكتومي ممكن است درد به طول كامل از بين نرود. لازم به ذكر است گاهي اوقات كه آزمايش اسپرموگرام طبيعي است، ولي نتيجه عمل IUI, IVF يا ICSI منفي شده است و بيمار واريكوسل دارد با عمل واريكوسلكتومي نتيجه ART تغيير مي‌كند. عمل واريكوسلكتومي ساده است و حدود يك ساعت طول مي‌كشد و بيمار بعد از ظهر روز عمل مرخص مي‌شود، اما تا سه هفته نبايد كار سنگين انجام دهد. اين عمل جراحي با بيهوشي عمومي انجام مي‌شود.

   13. سيتوژنتيك (كاريوتايپ): در ارزيابي زوج نابارور، پس از گرفتن تاريخچه و شرح حال بيمار،‌ گاهي براي انجام كاريوتايپ ارجاع مي‌شوند. در زناني كه سابقة سقط مكرر، شكست مكرر در روش‌هاي درمان ناباروري، سابقه تولد نوزاد با نقص مادرزادي دارند و يا خود، مشكوك به نقايص ژنتيكي هستند، بررسي‌هاي ژنتيكي و كاريوتايپ ضروري است. در مردان نيز، در نقايص شديد اسپرم، مانند آزواسپرمي غيرانسدادي يا اليگواسپرمي‌هاي شديد، كاريوتايپ در تشخيص كمك مي‌كند.

   14. روش تشخيصي AZF: يكي از شايع‌ترين علل آزواسپرمي‌هاي غيرانسدادي و يا اليگواسپرمي‌هاي شديد، حذف بخش‌هاي كوچكي از كروموزوم Y است كه باعث آسيب ژن‌هاي دخيل در توليد اسپرم مي‌شود. بررسي اين گونه آسيب‌هاي كروموزومي در روش‌هاي معمول سيتوژنتيك قابل تشخيص نيستند و بايد براي بررسي آن از روش‌هاي مولكولي استفاده كرد. اين روش تشخيصي AZF نام دارد كه مخفف فاكتور آزواسپرمي است.

   15. آزمايش منی: آزمايش منی به منظور تجزيه مايع اسپرم انجام مي‌گيرد. مايع اسپرم، تركيبي از اسپرم‌هاي شناور در ترشحات بيضه و ساير غدد جنسي است كه هنگام انزال از بدن خارج مي‌شود.

طيّ انجام آزمايش، وجود اسپرم در مايع اسپرم مشخص مي‌شود و در صورت وجود، ‌تعداد اسپرم‌ها، ميزان تحرك آن‌ها، ميزان تركيبات شيميايي و عناصر سلولي اندازه‌گيري مي‌شود كه در تشخيص علت ناباروري مي‌تواند مؤثر باشد.

براي آزمايش منی، فردي كه نمونه مي‌دهد، بايد حداقل 3 روز و حداكثر 7 روز از آخرين مقاربت وي گذشته باشد و دچار بيماري‌هاي ويروسي و عفوني و تب نباشد و بيمار از 3 هفته قبل از آزمايش به جز داروهاي ضروري از داروي خاص ديگري استفاده نكند.

روش‌های درمانی در ناباروری

   درمان ناباروی از دیرباز مورد توجه پژوهشگران و متخصصان علوم پزشکی بوده است. از این رو، با توجه به عوامل مختلفی که در ناباروری مؤثر است و نیز بسته به نوع، مدت زمان و میزان ناباروری، چندین راه حل وجود دارد که می‌‌توان آن‌ها را به سه گروه کلّی تقسیم کرد:

1.درمان دارویی:

اصلی‌ترین درمان برای زنان نابارور که به دلیل اختلال در تخمک‌گذاری دچار ناباروری هستند، مصرف داروهای باروری می‌باشد. این داروها، تخمک‌گذاری را تنظیم یا تحریک می‌کند.

به طور کلی، آنها مشابه هورمون‌های طبیعی زنان (LH وFSH  ) عمل می‌کنند تا روند تخمک‌گذاری را فعال نمایند. داروهای باروری عبارت هستند از :

کلومیفن، گنادوتروپین‌های انسانی یا  HMG، هورمون تحریک کنندة فولیکول یا FSH ، گنادوتروپین‌های جنین انسانی یا HCG ، متفورمین (گلوکوفاژ)، بروموکریپتین و … .

2. درمان جراحی:

جراحی نیز می‌تواند یکی از راه‌های درمان ناباروری باشد. مسدود شدن لوله‌های رحم یا دیگر مشکلات مربوط به لوله‌های رحم از طریق جراحی برطرف می‌شود. (از طریق روش‌های لاپاراسکوپی)

3. روش‌های نوین باروری:

   تلقيح مصنوعى و كمك به زوج‌هاى نابارور مسأله‌اى است كه امروزه در جهان گسترش زيادى پيدا نموده است. روش‌هاى مختلفى براى انجام اين كار معمول است كه ذيلا بيان مى‌گردد تا حكم شرعى هر كدام مشخص گردد.

4. درمان‌های کمکی مثل رحم جايگزين

5. اهداها:

اهدای اسپرم

اهدای تخمک

اهدای جنين

پی نوشت: